YANARDAĞ NEDİR ? Bir yanardağ (ya da volkan), magmanın (dünyanın iç tabakalarında bulunan, yükse k basınç ve yüksek sıcaklıkla ergimiş ya da erimiş kayalar), yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir.. Ülkemiz oldukça genç sayılabilecek birçok volkana sahip. Ağrı Dağı, Süphan Dağı, Hasan Dağı ve Nemrut Dağı bunlardan sadece birkaçı. Ülkemizdeki en genç volkanlar ise Manisa’nın Kula İlçesi yakınlarındaki Kula Volkanları’dır. Bu volkanik arazide, volkanik küller içinde bulunan insanlara ait ayak izleri ise dünyada sadece birkaç bölgede vardır.. Bu izler, volkan patlamaları sırasında bölgede insanların yaşadığının en belirgin kanıtı. Ülkemizin aktif sayılacak tek volkanı ise Ağrı sınırları içinde bulunan Tendürek Volkanı’dır. Dağın doğusunda bulunan ve çapı yaklaşık 5 yüz metre olan kraterden sıcak su buharları ve hidrojen sülfür gazları çıkar. Bu gazlar kraterin kenarlarında, sarı renkli bir mineral olan kükürt oluşumunu sağlar. Volkandan püsküren sıcak su buharlarının ısısı yaklaşık 60 derece civarındadır.. YANARDAĞLARIN OLUŞTUĞU YERLER NERELERDİR ? - BAZI VOLKANİK PATLAMALAR Yanardağlar levha sınırları ve çevresinde oluşmaktadır. Bu oluşan yanardağların bir kısmı halen etkin, bir kısmı uyuyan bir kısmı sönmüş yanardağlardır. Ülkemizde bulunan yanardağların hepsi sönmüşlerdir. Asırlardır patlamayan, aktif olmayan yanardağlara sönmüş yanardağlar denilmektedir. Bu yanardağlar yeniden aktif olma ihtimali azdır. Fakat bazı sönmüş diye nitelendirilen yanardağlardan biri Meksika'daki El Chichón yanardağı,1982 yılında aktif hale gelmiştir. Ülkemizdeki başlıca sönmüş yanardağlar Büyük Ağrı, Küçük Ağrı, Tendürek, Süphan, Nemrut, Erciyes, Karacadağ, Melendiz, Hasan ve Karadağ'dır. Uyuyan yanardağlar herhangi bir etkinliği olmayan yalnız yeniden püskürme olasılığı olan yanardağlardır. Etkin yanardağlar halen aktif olan yanardağlard ır. Etna, Kilauea, Mauna Lao, St. Helens başlıca etkin yanardağlardandır. Yeryüzünde: * Büyük Okyanus çevresi veya pasifik ateş çemberi, * Atlas Okyanusu'nun orta kesimi ve Atlantik sırtı (Burada denizin altında yanardağlar yoğundur), * Akdeniz ve çevresinde, * bazı kıtaların orta kesimlerinde aktif yanardağlar bulunmaktadır. Yanardağlar her nerde olursa olsun bir yanardağın bulunduğu alanda yerleşim birimi (binalar, fabrikalar...) yapılması insan kaybına daha çok neden olmaktadır. Bu yüzden yanardağ çevresinde yerleşim birimlerinin kurulmaması hayati açıdan önemlidir. Yanardağlar tehlikeli değildir çevrelerine yerleşim birimleri kurulmadıkça. BAZI VOLKANİK PATLAMALAR Yıl: 079 Yanardağ adı: Vezüv (İtalya) Ölü sayısı: 2000 Yıl: 1171 Yanardağ adı: Awu (Endonezya) Ölü sayısı: 3200 Yıl: 1783 Yanardağ adı: Laki (İzlanda) Ölü sayısı: 10000 Yıl: 1895 Yanardağ adı: Tombara (End.) Ölü sayısı: 66000 Yıl: 1883 Yanardağ adı: Krakotao (End.) Ölü sayısı: 36000 Yıl: 1902 Yanardağ adı: Pele (Martinik) Ölü sayısı: 29000 (Kaynak: Kurak Bilim Topluluğu) BİR YANARDAĞ PATLAMASI NELERE YOL AÇABİLİR ? Milattan sonra 535 yilindayiz. 5.000 yillik yazili insanlik tarihinin en korkunç volkan patlamasinin yasandigi yil… O yil, Endonezya’da Krakatoa Yanardagi patlamisti. Peki, bu “en büyük patlama” neleri degistirdi? Liste, eminim sizi de sasirtacak… Krakatoa’nin 1883'deki son büyük patlamasinin ardindan atmosfere püskürttügü milyonlarca tonluk mikroskobik kükürt tozu, tüm dünyada son 200 yilin en sert kisinin yasanmasina neden olmustu. Kuzey Kutup Dairesi’ne yakin bölgelerde yasayanlar, yillarca günbatimini daha bir “kizil renkte” yasadilar. Belki sizleri sasirtacak ama, patlamadan 10 yil sonra, 1893'te, Norveçli ressam Edvard Munch‘un yaptigi ünlü tablosu “Çiglik” da Krakatoa’nin marifeti! Krakatoa’nin tüm etkileri bu kadar “romantik” olmadi elbette… & nbsp; M.S. 535 yilindaki büyük patlama, insanlik tarihini degistirecek kadar korkunçtu. Izlandali ünlü jeokimyaci Haraldur Sigurdsson‘un arastirmalarina göre, 535 yilindaki büyük patlamada kelimenin tam anlamiyla “havaya uçan” yanardag konisinin büyüklügü 48 x 50 kilometre büyüklügündeydi! Sumatra’nin Java Adasi’ndan kopmasina neden olan bu büyük patlamanin bilgisayar simülasyonlari, bize patlama ile meydana gelen püskürmenin tam 50 kilometre yüksekliginde bir gaz ve toz bulutunun olusturdugunu gösteriyor. Atmosferde 50 kilometrenin ne demek oldugunu bilmeyenlere hemen söyleyelim, yeryüzünün en yüksek noktasi Everest tam 8.844 metre yüksekliginde. Ikinci Dünya Savasi sirasinda Nagazaki’ye atilan bombanin olusturdugu radyoaktif mantarin yüksekligi ise 18 kilometreden fazla degildi! Bir baska deyisle, Krakatoa’nin 535 yilindaki püskürmesi sirasinda olusan gaz ve tozdan olusan “mantar”, atmosferdeki Stratosfer tabakasini bile asarak Mezosfer‘e ulasmisti… Biraz daha rakam vermeye devam edelim mi? Amerika Birlesik Devletleri’ndeki Los Alamos Laboratuvari’nin ölçümlerine göre, dünyada 20 yil boyunca geçici bir “Buzul Çagi”nin baslamasina neden olan bu patlama sirasinda, atmosfere karisan okyanus suyunun miktari 100 kilometreküp kadardi! Yine ayni laboratuvarin bilgisayar simülasyonlarina göre, insanligin yüzde 85'inden fazlasi bu püskürmeden etkilenerek, günler hatta bazi yerlerde haftalar boyunca, günesi koyu bir sisin arkasindan görebilmisti. Buzul karotlarindan alinan verilerle birlestirilen bilgisayar simülasyonu, atmosferin Mezosfer tabakasini kapatan kükürt gazi ve toz bulutunun yeryüzünü nasil etkiledigini gösteriyor.. İşte Birkaç Yanardağ